काठमाडौँ — पछिल्लो एक सातादेखि सुनको मूल्य रेकर्ड तोड्दै नयाँ उचाइमा पुगेको छ। अमेरिकाका राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको विदेशी व्यापार नीतिजन्य निर्णयहरू, अमेरिकी डलरको अवमूल्यन र अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनको मूल्य वृद्धिका कारण नेपाली बजारमा सुन महँगिएको छ। सुनको मूल्य प्रति तोला २ लाख ५ हजार ३ सय रुपैयाँमा पुगेको छ, जुन विगतमा कहिल्यै देखिएको छैन।
अर्थशास्त्री तेजरत्न शाक्यका अनुसार, “अमेरिकी फेडरल रिजर्भ बैंकले ब्याजदर घटाउने र डलरको सटही दरमा नेपाली रुपैयाँको अवमूल्यनले सुनको मूल्यमा ठूलो प्रभाव पारेको छ। अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनको मूल्य ३,४७४ अमेरिकी डलर पुगेका कारण नेपाली बजारमा पनि यस्तो मूल्य तय भएको छ।”
गत वैशाखमा, अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनको मूल्य ३,४८५ डलर रहेको समयमा, एक अमेरिकी डलरको सटही दर १ सय ३६ रुपैयाँ थियो, जबकि अहिले एक डलर बराबर १ सय ४१ रुपैयाँ ४५ पैसा पुगेको छ। यसले देखाउँछ कि मुलुकको मुद्रा कमजोर हुँदै गएको छ र यसै कारण सुनको मूल्यमा वृद्धि भइरहेको छ।
नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघले अन्तर्राष्ट्रिय बजारको मूल्य र डलरको विनिमय दरलाई आधार मानेर मूल्य निर्धारण गर्दै आएको छ। महासंघका प्रवक्ता शाक्यले भने, “अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनमा लगानी बढ्दै गएको छ, जसले गर्दा मूल्यमा वृद्धि भइरहेको छ। यसलाई सरकारले सम्हाल्न सकेन भने उपभोक्तामा ठूलो असर पर्नेछ।”
पछिल्लो एक हप्ता सुनको मूल्यमा तीव्र वृद्धि भएको छ। भदौ १३ मा सुनको मूल्य प्रति तोला २ लाख रुपैयाँ नाघेको थियो, तर बजारमा गहना खरीद गर्दा उपभोक्ताले थप शुल्क तिर्नुपर्ने हुन्छ। यसैबीच, सरकारले सुनका गहनामा २ प्रतिशत विलासिता कर उपभोक्ताबाट मात्र लिने निर्णय गरेको छ, जसले गर्दा गहना व्यवसायीहरूमा आक्रोश उत्पन्न भएको थियो।
अर्थ मन्त्रालयले २०८२ को आर्थिक ऐनमा संशोधन गर्दै यस्तो निर्णय गरेको हो। अब २ प्रतिशत विलासिता कर गहना व्यवसायीका लागि समुचित हुने देखिएको छ। यस निर्णयको ब्याख्या गर्दै अर्थ मन्त्रालयका प्रवक्ता भानु तिवारीले भने, “सरकारले उपभोक्ताको चासोलाई ध्यानमा राख्दै विलासिता शुल्कलाई एक तहमा ल्याएको छ। यसले बजारमा स्थायित्व ल्याउने अपेक्षा गरिएको छ।”
सुनको मूल्यको यो वृद्धि नेपालमा उपभोक्तामा ठुलो प्रभाव पार्नेछ, जसले गर्दा सुनको खरीदमा कमी आउन सक्छ। तर, यसैबीच सुनको मूल्यमा भएको वृद्धि अन्तर्राष्ट्रिय बजारको स्वास्थ्य र अमेरिकी नीतिहरूको प्रतिबिम्बको रूपमा पनि देखिन्छ।
अर्थशास्त्रका विज्ञहरूले आशंका व्यक्त गरेका छन् कि यदि यही प्रवृत्ति जारी रह्यो भने, नेपालमा सुनको मूल्य थप वृद्धि हुनसक्छ। यसले समग्र अर्थतन्त्रमा प्रभाव पार्न सक्ने चिन्ता व्यक्त गरेका छन्।
सम्पूर्ण विवाद र बहसका बीच, सुनको मूल्यमा गरिएको यो वृद्धि उपभोक्तामा आर्थिक असुरक्षा र अनिश्चितताको संकेत हो, जसले गर्दा सरकार र व्यवसायीहरूलाई यथाशीघ्र समाधान निकाल्नुपर्ने आवश्यकता छ।
