१९ जेठ, गुल्मी । गुल्मीका किसानलाई अनुदानमा स्थानीय जातको धानको बिउ वितरण गरिएको छ । स्थानीय जातको धान बाली संरक्षण गर्ने उद्देश्यले कृषि ज्ञानकेन्द्रले किसानलाई ९० प्रतिशत अनुदानमा हंसराज जातको धानको बिउ वितरण गरेको छ । स्थानीय जातका विभिन्न बलीहरु मासेर उन्नत हाइब्रिड जातका बालीतर्फ किसानहरू आकर्षित भइरहेको समयमा ज्ञानकेन्द्रले किसानलाई स्थानीय जातको धानको बिउ वितरण गरेको हो । यो जातको बिउबाट धान कम उत्पादन हुने भएपनि खाना मिठो हुने कृषि ज्ञानकेन्द्र गुल्मी प्रमुख नवराज भण्डारीले जानकारी दिए ।
बिउ वितरणसँगै धानबालीमा लाग्न सक्ने रोग/किरा नियन्त्रण गर्न विषादी पनि वितरण गरिएको ज्ञानकेन्द्रले जनाएको छ । धानको ब्याड राख्ने समयदेखि नै यसको उपचार गरेर रोग लाग्न नदिने भण्डारीले बताए । उन्नत जातको बिउले गर्दा स्थानीय जातको बिउ हराउँदै जान थालेपछि यसको संरक्षण गर्नुपर्छ भनेर लागि परेको भण्डारीले बताए । अहिले २ सय जना कृषकले स्थानीय हंसराज जातको धानको बिउ लागेका छन् ।
यी किसनहरुले अनुदान मार्फत लगेको धानको बिउ जति लग्यो त्यतिनै अर्को साल उत्पादन गरेर फिर्ता गर्नुपर्ने नियम रहेको छ । यो धानबालीलाई संरक्षण र नेपाल सरकारबाट सूचीकृत गर्न जिल्लाको इस्मा गाउँपालिका वडानम्बर ६ मा रहेको घिम्रिे कृषि तथा पशुपन्छीफर्मले अगुवाई गरेको छ । अहिले स्थानीय जातको धानबालीलाई उत्पादन गरेर बिउ कोरुपमा वितरण गर्ने कार्य गरिरहेको सञ्चालक तथा कृषक कृष्ण घिमिरेले बताए । उनले अब यसको सबै अवस्था रहित नेपाल सरकारबाट सूचीकृत गरेर राष्ट्रिय स्तरमै बिउलाई प्रयोगको रुपमा अगाडि बढाउने सोच रहेको बताए ।
यसको रोग किरा लाग्ने, अग्लो भएर ढल्ने जस्ता नकरात्मक कार्यहरुलाई विज्ञहरुको अनुसन्धान मार्फत हटाएर सूचीकृतको प्रक्रिया अगाडि बढने भण्डारीले बताए । तर, त्यसका लागि केही वर्ष लाग्नेछ । जिल्लामा हाल ८ हजार रोपनी क्षेत्रफलमा हंसराज धान हुने गरेको छ । यो धान जिल्ला भर हुने गरेता पनि छल्दी फाटमा धेरैले रोप्ने गरेका छन् । उत्पादित धान भात खाँदा, रोटी पकाउदा बास्नादार रहेको कृषकहरुको भनाइ छ । बजारमा यसको माग पनि धेरै नै रहेको कृषक ।
हाल यसको चामल ७ सय रुपैयाको एक पाथी बिक्री हुने गरेको कृषक कृष्णबहादुर थापाले बताए । धान उत्पादन गर्न कृषि ज्ञान केन्द्रले उन्नत बिउ, मूल बिउ कृषकलाई बितरण गर्ने गरेको कृषि ज्ञानकेन्द्र गुल्मीका प्रमुख भण्डारीले बताए । जिल्लामा धान रोप्न योग्य १० हजार हेक्टर क्षेत्रफल जमिन मध्ये ९ हजार क्षेत्रफलमा बर्खे धान उत्पादन हुने गर्दछ । एक हजार हेक्टर क्षेत्रफलमा चैते धान उत्पादन हुने गर्दछ ।
हाल जिल्लाभर रामधान, खुमल चार, खुमल छ, खुमल दश, हँसराज, मकवानपुर १, खुमल ८, हर्दिनाथ, आँप झोते, जडन, लामे जात लगायतका धान यहाँका कृषकहरुले लगाउने गरेको पाइएको छ । जिल्लामा हाल ३ हजार ६ सय २६ क्षेत्रफमा वर्षभरि नै सिंचाइको व्यवस्था रहेको छ । ६ हजार ६ सय ९० क्षेत्रफल खेतमा आंशिक सिंचाइको व्यवस्था रहेको छ । जस मध्ये ९ हजार ८ सय ७ क्षेत्रफलमा वर्खे धानि वालि रोपिदै आएको छ ।
कृषि ज्ञानकेन्द्र गुल्मीका अनुसार ४ सय ४५ क्षेत्रफलमा चैते धान रोपिंदै आएको छ । जिल्लामा सबैजसो ठाउमा सिचाईको प्रयाप्त व्यावस्था नहुँदा किसानहरु आकाशे पानीमा भरपर्नु पर्ने बाध्यता छ ।
